Catialtu Laksawng Biacah

                                                       Catialtu Laksawng Biacah!

                                               

                    " Tlawmte In Rel Ko Law, Tampi Tuin Ruah Khawh Izuam"

Biahmaithi

            Atu ka tialmi ca hi ka lehchommi le a dang ca ka relmi he fonh in tialmi a si. Cun, hakkauh deuh in lamdang ka hun pial sual sile a ca hi a bia nakin hmual a ngei deuh kho men tiah lungsau tein nan ka rel piaknak lai kan nawl hna.

Lamkam Ah Catlap Pakhat Ka Char

Khuasik zing lam ka chawh pah in catlap pakhat ka hmuh. A thiang hlim ngai, ka char i ka hun kau. Kawlca in ai tialmi a si. Pawngkam ka zoh hna i tunai ah thlakmi a si lo cu a thurmi nih a fainter ngai. Ahe! Nungak cakuat pei a si ko hi tiah ka lak i pawngkam ka zoh i anmah ta sidawh a silo caah lakphak dawr ah rel dingin kaa put.  Hlakphak dawr cun rel hram ka domh.

“ Mah ni kha ka chanchung ka philh lai lo. A rak har tuk hrinhran ko dah! Camipuai sungh timi hi a min lawngin ka rak theih i zeitluk indah a har lai hi ka rak ruat kho lo. Nain, atu keimah nih ka hun ton ah hmurka nih chim thiam loin bia hna kawl a har ko. Hi ni ah, hawile nih hmuhnak ai dang. Cun, vawlei ah kan caah hmunhma a bi mi ko khi a lo. Mit aunak hmunhma a um lo. A nih cu…., kha tin…cutin…. a tam! Cucu tuanbia he ai cawhmi ti bantuk a si.” Cu bia cu tiah ka hun ti. Nain, “ SUNGH” timi hi cu a har hrim ko, mahle ton ciomi cioah cun rak i theithiam cio ko lai dah!

            A ca cu, ka hun peh than. Einstein zong cu pei electric mei tuahnak ah a thong tiang a rak tuah ko cu tiah mahle mah tha peknak a hun chim. Cule cangka in Einstein a uar bakmi keimah theo cu Einstein kong lei  ka ruahnak a pial deih.

Einstein Bia Nih A Ka Ruahtermi

Nikhat cu Einstein nih workshop pakhat ah a ruahnak cu a chimh hna i a bia a donghnak ah mipi kut bengh thong cu khan chung a hip dih. Cule cangka in Einstein cu a thinhung i khung cu fak tak in a cumh! Mipi cu an khuaruah a har. “ Nan kut bengh piak sawh dingin bia ka chimmi a si lo. Cun, dai tein ngai ding zong ka chimmi a si lo. Ka ruahnak ka pom ning kha i ceihhmai, i al ding, ruahnak ai dangmi kha i ruahti dingin pei ka chimmi a si cu. Hitin fawi tein kut kan bengh piak peng hna asi ahcun zeitindah fimthiamnak cu a thancho lai” a ti hna.

Cu bia nih, khua a ka ruah termi cu kan nih ta, sianginn kan kai lio siseh, khoika kan phak paoh, cawnpiaknak tbk le kan i pumh caan hna ah a ngaitu lawng maw kan si? Kan khuaruahnak le an khuaruahnak cu khatin, cutin tiah i ceihhmai ttinak caan kan ngei bal maw, a ruahta kan ruah sual bal maw? Hitin a ngaih lawngin kan ngaihmi cu mahte in a uk kho lo le khuaruahnak a ngei lomi pei kan lawh lai cu. Cun, a chimtu zong nih hitin a ruahnak lawng tein kan ngaih piakmi hi a lunghmuih kho taktak hnga maw? Cun, Pathian bia kan ngaih caan ahhin a biapi khun rua tiah ruahnak a hun lut chih. Minung cu kan ruahnak a dang cio, kan lungput le kan thil tuahning zong a dang. Cu bantukin Pathian bia hi a tam-u chim ningah anmah le cawnmi, cun an sinah Pathian bia a phuan ning cio in an kan chim. An i lo cio lo. Cucaah, cawnpiakmi le cawnpiaktu hi biatak tein mahle ruahnak i ceihhmai, i ruahtti caan hi a biapi tuk. Mahle ruahnak lawng cun thil a si kho tuk hnga maw?

Ka Hawipa Nih A Chimmi Bia

            Nikhat ah ka hawipa nih  “Naitan kan khua ah khuami meeting an thut lio ka kai ve. Cu ah an ruahnak tete an chimmi cu ka ngai ve i ka lung a ka donh tukmi pakhat a um caah chim ve dingin ka dir i ka chim. Ka chim dih hlan ah a hun lutmi bia cu “ Ngakchia cu upa pawl bia an chim lio ah dai tein ngaih piak. Al than awk a si lo. Upa kha a bia na al sicun thluachuah na hmu lai lo” timi ka ngakchia lio in kan rak theihmi bia kha ka pawngpa nih a hun chim. Ka thin cu a hung taktak nain hun al dingah le an caihmi agenda kha ka bia ruangah a rawk sual lai ka phan caah ka bia dih ta loin ka thu than”  tiah a ka chimh. A poi taktak! Mino tete upa sinah kan i tel khawh lo cu kanmah santlaih lo zong a si ko lai, sihmanhsehlaw upa nih mino cu a hruai hmasat a hau timi hi kan rak hngalh ko nain kan zulh lo tu a si. Cun,  atu ka tialmi ca zong hi cutluk pa cu dah tiah an ka ti men lai tiah zumhnak ka ngei. Hmanseh, mipi nih kan philh lo awk asimi pakhat cu mino hi thaizing hruaitu an si timi bia hi kan zumh ding le kan hngalh ding a si.
            Mino hi ramrian( khua le ram) an i tel hi rak lawmhpi ding an si. Cozah nih cawnnak ca ah a telh lo i, mah pumpak in a telmi hna hi rak conglawmh cio dingtu a si. Kan khuale ram kong kan hngalh lo ahcun zeitindah kan ram cu kan kilven khawh hnga? Cucaah, Mino hi zeidah an si? Cun, chim porh ahcun ……ruahchannak goal a sutu ding dawh an si.

Ka tial tinhmi lei kal loin a dang hna ka hun pial pah sual caah ka ngaithiam ko uh! Cutin a ca cu rel hram ka hun thok than.

            Camipuai ka sunghnak kong cu lungfak in kai zuam than. Cun teinak result ka hun hmuh than ve. Nain, tuanbia(history) hi zeitik hmanh ah thlen khawh a si lo. Cu ka tuanbia tu nih saya tha a ka si piak ding kha ka rak ruahchaln i ka caah lamkaltu tha cu keimah ka si ding zong kai ruahchan. Catlap cung i ka relmi cu a donghnak lei ka phan cang. A fiangmi cu catialtu hi exam a rak sung i a hlan tanghra hrawng a rak kai lio i a sayapa sinah  a ngaihchiatnak a va phuan a si. Cun,  sayapa nih “Na tha chia hlah ka fa, na nai rih lo. I zuam ko. Cun, ka siangngakchia nan rak si lio ahkhan nan caah ca ka tialmi pakhat a um. Journal ah ka telh lai tiin ka ruat len nain tarlei sang cu ka philh ton i si. I zuam ko. Kha…hi ca hi nan caah ka tialmi cu a si. Cun, rak rel law, rak i nunpi uh mu ka fa”tiah tha peknak a pek. Cucu a tanglei hna hi an si

• ·         Sungh caan zongah zuamnak a zor lomi
• ·         Sungh tlak caan zongah mahle limhang cu ai thlir than kho mi
• ·         Sunghnak kha thazaang thar ah i ser in saya tha bikah a ser kho mi
• ·         Teinak hmuh caan ah ai cuahpar lomi cun nunnem tein a um kho mi
• ·         Teinak a co caan zongah sunghnak he a tongmi hawi sinah dawtnak le zaangfahnak a ngei kho mi
• ·         Sungh zatlak nih a phakmi hna le sifakmi hna sinah dawtnak a ngei kho tu
• ·         Pangpar a phahmi lam a phak i tha dam tein a kal kho bantukin hling phahmi lam a phak zongah amah le lam cu ai sial i a tinhmi tiang a phan kho mi
• ·         Sunghnak a ton tikah midang i bochan loin amah thazang in a dir kho tu
• ·         Chunmang nganpi ngeih in cu hna cu a ser chuak kho tu
• ·         Mirhnak he a nunnak cu a hmang i tahnak a phak caan zongah nuamhnak lam a sial kho tu
• ·         A dikmi lam kha a zultu
• ·         Thil dik lo cu biatak ralthat in a doh ngam tu
• ·         Soiselnak a tamnak le nehsawhnak he a khatnak hmun ah doitor tein a nung i teinak a hmu kho tu
• ·         Ngaihthiam hriam a put kho peng mi
• ·         Ca a thiam i mi cung kai ai tim lomi
• ·         Ca a thiam lo nain mahle mah zumhnak he a zuammi
• ·         Palhnak a um sicun raltha tein ngaithiam a hal ngam than tu
• ·         Palhnak a ton sicun cu palhnak kha a dikmi ah a thleng than kho tu
• ·         Ca tampi a rel i, vawlei ah kan tonmi thil kip hi a theithiam kho tu
• ·         Nule pa dawtnak a thei i a daw than kho ve mi
• ·         Mahca lawngah ruat loin mipi caah ruahnak tha he ai zuammi minung.
• Hi hna hi ka careltu caah le catialtu caah laksawng hi tinco dingin kei ka saduhthah. tiah a sayapa nih siangngakchia a tialpiakmi ca cu ka hun rel dih.

Biatlang Komhnak

            A cunglei catlap cu ka hun rel dih ah ka lung a hun pemmi cu “ Caan” timi hi sullam tampi he kan rak i fian a hau. Kanmah caan le Anmah caan (term) tiin kan ruah thiam a herh hrimhrim ko.

Salai Van Bawi Mang  (chungkuh)

www.chungkuh.blogspot.com

Zohchihmi hna:

- U Bone( Nga phit se detu)

- http://ifailatlife.com/bp/ifailatlifIndex.htm,

- https://www.quora.com